1838 Baltalimanı Antlaşması’nın ardından ticaret, diplomasi ve misyonerlik amacıyla İstanbul’a yerleşmeye başlayan Britanyalı toplulukların tarihine dair araştırmalar, özellikle burada gerçekleştirdikleri mimari faaliyetler çerçevesinde çoğunlukla elçilik, konsolosluk, hastane ve kilise gibi yapı tipleri üzerine yoğunlaşmıştır. Bu çalışmanın amacı İstanbul’da misyonerlik merkezi ve misyoner okulu açan Britanyalı misyonerlik cemiyetlerini/ kurumlarını tespit etmek ve hem kendi aralarında, hem de başta Amerika olmak üzere Osmanlı Devleti’nde teşkilatlanan diğer yabancı ülkelerin misyoner cemiyetleriyle olan ilişkilerini, hedef kitlelerini ve amaçlarını göz önünde bulundurarak İstanbul’daki faaliyetlerini başından sonuna dek kronolojik sıra içinde ortaya koymaktır. Bu çerçevede misyonerlik merkezlerini tasarlayan ve inşaatını gerçekleştiren İskoç Presbiteryen yapı ustası Nicholson Burness’in hayatı, işleri ve mimari anlayışı ele alınmakta, yerel ve uluslararası yapı sektörüyle olan ilişkileri, kullandığı yapı malzemelerinin kaynağı değerlendirilerek saptanmaya çalışılmaktadır. 19. yüzyıl boyunca ve 20. yüzyılın başında inşa edilmiş bu merkezlerin kuruluş, etkinlik ve kapanma öyküleri ile Britanya’nın Osmanlı Devleti’nde yaşayan Ermeni ve Yahudi nüfusuna yönelik politikasının daha net olarak anlaşılmasına yardımcı olacaktır. Bu politik duruş, mimari üzerinden okunarak dönemin ekonomik, siyasal ve sosyal gelişmeleri ışığında değerlendirilmektedir.
Künye
Kitabın Adı: |
Osmanlı Başkenti İstanbul’da Britanyalı Misyonerler ve Nicholson Burness |
Yazan: |
Mustafa Kaan Sağ |
Dizi Adı: |
Tarih: 491 |
Yayın Yılı: |
2024 |
Sayfa: |
455 |
Ebat: |
13,5 x 21 cm. |
Kağıt: |
Enzo 70 gr. |
Kapak: |
Nedim Bali |
Cilt/Kapak: |
250 gr. Mat, Amerikan Bristol, 4 renk |
ISBN/Barkod: |
9786258472936 |
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR........................................................................................................................... 11
ÖNSÖZ....................................................................................................................................... 15
GİRİŞ ......................................................................................................................................... 17
.... Amaç .................................................................................................................................. 17
.... Kapsam ve Yöntem........................................................................................................... 20
1. BÖLÜM
OSMANLI-BRİTANYA İLİŞKİLERİ
A.. SİYASAL İLİŞKİLER ............................................................................................................. 27
1. . Erken Dönem İlişkiler .................................................................................................. 27
2... Baltalimanı Ticaret Antlaşması ve İlişkilerin Yakınlaşması (1838-1878)................ 32
3. . Berlin Antlaşması ve İlişkilerin Bozulması (1878-1914)............................................ 37
B. . BRİTANYA KÖKENLİ MİSYONER ÖRGÜTLERİN
OSMANLI DEVLETİ'NDEKİ FAALİYETLERİ........................................................................ 43
2. BÖLÜM
İSTANBUL'DA MİSYONERLİK MERKEZİ OLUŞTURAN
BRİTANYA KÖKENLİ KURULUŞLARIN
GENEL TARİHSEL ARKA PLANI
A. . YAHUDİLERİ PROTESTANLIĞA ÇEVİRME AMACI GÜDEN KURULUŞLAR........................ 59
1. . Presbiteryen Kuruluşlar............................................................................................... 59
a. İskoç Kilisesi ............................................................................................................ 59
b. Bağımsız İskoç Kilisesi ........................................................................................... 73
2... Anglikan Kuruluşlar..................................................................................................... 76
a. Londra Yahudiler Cemiyeti.................................................................................... 76
B.. ERMENİLERİ PROTESTANLIĞA ÇEVİRME AMACI GÜDEN KURULUŞLAR....................... 86
1... Friends Dini Cemiyeti (Quakerlar).............................................................................. 86
a. Kuruluş Aşaması .................................................................................................... 88
b. Dinginlik Aşaması ................................................................................................. 92
c. Yeniden Yapılanma ve Yeniden Doğuş Aşaması ............................................... 94
3. BÖLÜM
İSTANBUL'DAKİ BRİTANYA KÖKENLİ
MİSYONERLİK MERKEZLERİ VE
MİSYONER OKULLARI
A. . İSKOÇ KİLİSESİ İSTANBUL YAHUDİ MİSYONU VE
HASKÖY OKULU................................................................................................................. 97
1. . Misyonun Tarihsel Süreci............................................................................................ 97
a. Birinci ve İkinci Kuruluş Dönemleri (1839-1843) (1859-1867).......................... 97
b. Okul Binası İnşaatı (1870-1874)......................................................................... 104
c. Ek Bina Alımı ve Okul Binasının Genişletilmesi (1878-1903)........................... 110
d. Misyonun Sonlandırılması (1907-1930)............................................................ 120
2... Misyon Merkezi ve Hasköy Okulu'nun Mimarisi..................................................... 126
B.. BAĞIMSIZ İSKOÇ KİLİSESİ İSTANBUL YAHUDİ MİSYONU VE
GALATA OKULLARI.......................................................................................................... 129
1... Misyonun Tarihsel Süreci.......................................................................................... 129
a. Kuruluş Dönemi (1843-1863).............................................................................. 129
b. Okul Binası İnşaatı ve Arazinin Genişletilmesi (1871-1881)............................ 138
c. Dispanser ve Kız Okulu Binası İnşaatı (1884-1887).......................................... 148
d. Kız Yurdu Binası İnşaatı (1888-1890)................................................................. 151
e. Ek Erkek Okulu Binası İnşaatı (1904-1911)....................................................... 161
f. Misyonun Sonlandırılması (1914-1930)............................................................. 166
2... Misyon Merkezi ve Galata Okullarının Mimarisi.................................................... 166
a. Eski Okul (Erkek Okulu) Binası........................................................................... 167
b. Dispanser ve Kız Okulu Binası............................................................................ 170
c. Kız Yurdu Binası.................................................................................................... 172
d. Ek Erkek Okulu Binası.......................................................................................... 174
C. . LONDRA YAHUDİLER CEMİYETİ İSTANBUL YAHUDİ MİSYONU VE
HASKÖY OKULU............................................................................................................... 176
1. . Misyonun Tarihsel Süreci.......................................................................................... 176
a. Birinci ve İkinci Kuruluş Dönemleri (1835-1842) (1851-1855)........................ 176
b. Merkezin Hasköy'e Taşınması ve Okul Binası İnşaatı (1855-1864)............... 180
c. Kuzularım Enstitüsü (1872-1898)....................................................................... 188
d. Okul Binasının Genişletilerek Yeniden İnşası (1898-1911)............................. 193
e. Misyonun Sonlandırılması (1914)...................................................................... 199
2. . Misyon Merkezi ve Hasköy Okulu............................................................................ 200
a. Mimari Özellikler................................................................................................. 200
b. . Okulun Yeniden İnşası Hakkında Yazışmalar.................................................. 205
D. . FRİENDS DİNİ CEMİYETİ İSTANBUL ERMENİ MİSYONU VE
KUMKAPI OKULU............................................................................................................ 215
1. Misyonun Tarihsel Süreci......................................................................................... 215
a. Kuruluş Dönemi (1881-1896) ............................................................................. 216
b. Yeniden Yapılanma (1896-1910): Misyon Evi ve Okul İnşaatları.................... 225
c. Misyonun Sonlandırılması (1914-1923)............................................................. 230
2. . Misyon Merkezi ve Kumkapı Okulu'nun Mimarisi.................................................. 234
a. Misyon Evi Binası................................................................................................. 235
b. Okul Binası........................................................................................................... 239
4. BÖLÜM
İSTANBUL'DA İSKOÇ BİR YAPI USTASI:
NICHOLSON BURNESS.............................................. 243
5. BÖLÜM
MİMARİ DEĞERLENDİRME.......................................... 261
SONUÇ .................................................................................................................................... 287
ALBÜM .................................................................................................................................... 297
KAYNAKÇA .............................................................................................................................. 417
DİZİN ........................................................................................................................................ 437
