Bu çalışma, başta felsefe ve tarih olmak üzere birçok disiplinde eksikliği duyulan tartışmalara katkı sunmayı amaçlamıştır. Bu gaye ekseninde, XVII. yüzyıl Osmanlı ve Batı Dünyası’nda iktidar-bilim/ilim ilişkisi karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Beş “yapı”cı faktöre, yani siyasi, hukuki, ekonomik, toplumsal ve kültürel (bilim ve felsefe çalışmaları) yapılara bağlı olarak ele alınan söz konusu ilişki, gelenek-modernizm, kul-birey, Sünni İslam-merkantilizm, şer’i ve örfi hukuk-pozitif hukuk, din-felsefe ve ilim-bilim ikilikleri etrafında değerlendirilmiştir. Birincil öncüllerin, ikincil olanlar karşısında hukuki, ekonomik, toplumsal, düşünsel ve bilimsel gelişmişliğe bağlı olarak ikincilleştiğini tespit edilmiştir. Bu tespitte, Osmanlı’da ve Batı’da siyasi yapıyı inşa eden söylemlerin, dünyayı anlama ve anlamlandırma biçimlerine göre, siyasi ve ekonomik iktidar olmak üzere farklılık gösterdiğini ve dolayısıyla ideolojik söylemlerin farklı hakikatler yaratma gücüne sahip olduğunu gerçeği yönlendirici olmuştur. İdeolojinin ve iktidarın hakikat yaratma amaçlarında, medreselerin, üniversitelerin, devlet aydınlarının ve entelektüellerin iktidar araçları oldukları ve bu araçların, ideoloji-iktidar ikiliğinin toplum ve birey üzerindeki meşruiyetlerini tesis ettikleri belirlenmiştir. Osmanlı’nın bilimsel ve felsefi kuramlarının tamamen İslam düşünce geleneğinde aktarıldığı şekliyle güncellenmeden kaldığını, özgün eserlerden ziyade, şerhlerin ağırlıkta olduğu görülmüştür. Buna karşın, felsefe, astronomi ve fizik siyaset ve iktisadi teorileri ve politikalarıyla Batı’da modernleşmeye sunulan katkılar ciddiyetle değerlendirilmiştir. Sonuç XVII. yüzyılda Osmanlı’da ve Batı’da ideoloji ve iktidarın hakikat yaratma söylemlerinden bağımsız bir iktidar-bilim/ilim ilişkisinin tasavvur edilemeyeceği gerçeğine ulaşılmıştır.

Künye

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

BİRİNCİ BÖLÜM XVII. YÜZYIL BATI DÜNYASI'NDA İKTİDAR-BİLİM İLİŞKİSİ

Siyasî Yapı

Hukuki Yapı

Ekonomik Yapı

Toplumsal Yapı

Kültürel Yapı: Bilim ve Felsefe Çalışmaları

İKİNCİ BÖLÜM XVII. YÜZYIL OSMANLI DÜNYASI'NDA İKTİDAR-İLİM İLİŞKİSİ

Siyasi Yapı

Hukuki Yapı

Ekonomik Yapı

Toplumsal Yapı

Kültürel Yapı: İlim ve Felsefe Çalışmaları

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM XVII. YÜZYIL OSMANLI VE BATI DÜNYASI'NDA İKTİDAR BİLİM/İLİM İLİŞKİSİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Siyaset-Bilim/İlim İlişkisi Mukayesesi

Hukuk-Bilim/İlim İlişkisi Mukayesesi

Ekonomi-Bilim/İlim İlişkisi Mukayesesi

Toplum- Bilim/İlim İlişkisi Mukayesesi

Kültürel Yapı: Din, Felsefe ve Edebiyat Çalışmaları Mukayesesi

SONUÇ

KAYNAKÇA

DİZİN