Antikacılar, koleksiyonerler, antika müzayedeleri tertip edenler. Birbirleriyle iç içe geçmiş ve bir bütünün ayrılmaz parçaları haline gelmiş bu ticaret erbabı ve onların müşterileri olan koleksiyonerler, bu kitabın konusu. Çok geniş bir dönemi kapsayan bu çalışma yerli ve yabancı arşiv belgelerine, hatıratlara, sözlü anlatılara ve geniş bir gazete ve dergi arşivi taramasına dayanarak mazinin karanlığına gömülmüş nice karakterleri gün ışığına çıkarmakta. Böylece kültür, sanat ve ticaret tarihimizin çok fazla incelenmemiş olan bu bakir alanındaki büyük boşluğu bir nebze doldurmakta.
Künye
Kitabın Adı: |
Türkiye’de Antikacılar, Koleksiyonerler ve Müzayedeler (1855-1980) |
Yazar: |
|
Dizi Adı: |
Kültür İncelemeleri: 61 |
Yayın Yılı: |
2021 |
Sayfa: |
701 |
Ebat: |
15.8 x 23.50 cm |
Kağıt: |
1. Hamur |
Kapak: |
Cevdet Mehmet Kösemen |
Cilt/Kapak: |
250 gr. Mat, Amerikan Bristol, 4 renk |
ISBN/Barkod: |
978-625-7900-61-4 |
İçindekiler
KISALTMALAR ........................................................................................................................... 15
TEŞEKKÜRLER ............................................................................................................................ 17
GİRİŞ .......................................................................................................................................... 21
BİRİNCİ BÖLÜM: İLK ANTİKACILAR VE İLK MÜŞTERİLER
1- Toplumda Yerleşik "Antikacı" İmgesi ................................................................................. 27
2- İlk Müşteriler: Yabancı Seyyahlar ....................................................................................... 29
3- İlk Antikacıların Gözde Semti: Asmalımescit - Tepebaşı ................................................... 30
4- İlk Tercüman Rehberler ....................................................................................................... 35
– En Ünlü Tercüman Rehber: Far Away Moses ........................................................ 35
– Bir Amerikalı Seyyahın Gözünden Far Away Moses (1892) .................................. 37
5- Yerli Koleksiyonerler ............................................................................................................ 40
6- Koleksiyonerlerden Bir Seçki ............................................................................................... 47
– Hamdullah Suphi Tanrıöver .................................................................................... 47
– Hacı Ömer Sabancı ................................................................................................... 50
– Sadberk Koç .............................................................................................................. 52
– Dr. Sâmi Mortan ....................................................................................................... 57
– Ali Fuat Türkgeldi ..................................................................................................... 60
– Mehmet Talât Gönensay .......................................................................................... 62
– Selâh (Salâh) Cimcoz ................................................................................................. 70
– Selahattin Refik Sırmalı ............................................................................................ 73
– Kenan Kent ................................................................................................................ 77
– Sabahattin Ergi .......................................................................................................... 81
– Naci Terzi ................................................................................................................... 85
– Mesut Hakgüden ....................................................................................................... 86
– Kemal Erhan .............................................................................................................. 89
– Hüseyin Kocabaş ....................................................................................................... 90
– Archie Walker ............................................................................................................ 95
– Rahmi M. Koç ............................................................................................................ 97
– Taner Timur ............................................................................................................... 98
– İlhami Hüseyin Paşa ............................................................................................... 101
– Sami Özgiritli ........................................................................................................... 107
– Kâzım Rüştü Güven ................................................................................................ 111
– Behçet Özdoğancı ................................................................................................... 112
– Fikret Adil ................................................................................................................ 113
– Münevver Ayaşlı ..................................................................................................... 114
– Fahrelnisa Zeid ....................................................................................................... 114
– Yorgo Zarifi .............................................................................................................. 114
– Yunus Nadi .............................................................................................................. 115
– Şarık Tara ................................................................................................................. 120
– Şakir Eczacıbaşı (1929-2010) ................................................................................. 120
– TATKO Onursal Başkanı Şen Yalman ..................................................................... 120
– Mıgırdıç Şellefyan .................................................................................................. 121
İKİNCİ BÖLÜM: KAPALIÇARŞI VE BEDESTEN
1- Yabancı Seyyahların Gözüyle 19. Yüzyılda Kapalıçarşı ................................................... 123
– Binbaşı Herbert Byng Hall (1805-1883) ................................................................ 127
– Julia Pardoe ............................................................................................................ 129
– Lady Charlotte Schreiber ...................................................................................... 130
– Caroline Paine ......................................................................................................... 131
– Gabriel Hanotaux ................................................................................................... 131
– Paul Eudel'in İzlenimleri ........................................................................................ 133
– Joseph Marie Jouannin .......................................................................................... 134
– Hergün Gazetesi Yazarı Sabri Görgülü .................................................................. 136
2- Kapalıçarşı Esnafının Yabancı Seyyahları Aldatmaları ................................................... 137
– Sevim Zekeriya Sertel ve Elizabeth Hudson ......................................................... 138
– 1933 Yılına Ait Bir Haber ........................................................................................ 145
– 1934 Yılına Ait Bir Haber ........................................................................................ 147
– Kapalıçarşılı Bir Esnafın İtirafları ........................................................................... 149
3- 20. Yüzyılda Kapalıçarşı ve Bedesten ............................................................................... 150
– Alexis Gritchenko .................................................................................................... 151
– Antikacı Nureddin Yatman .................................................................................... 152
– İstanbul Ansiklopedisi'nin Müellifi ve Yayıncısı Reşad Ekrem Koçu ................... 153
– 1970'li Yıllarda Bedesten ....................................................................................... 153
– Edip Cansever'in Anıları ......................................................................................... 154
– Atilla Dorsay'ın Anıları ............................................................................................ 155
– Koleksiyoner İzzet Keribar'ın Gözlemleri .............................................................. 155
– Burton Yost Berry'nin Gözlemleri ......................................................................... 156
– Sâmiha Ayverdi'nin Anıları ..................................................................................... 160
– 1962 Yılında Kapalıçarşı'dan Manzaralar ............................................................. 162
4- Sandal Bedesteni ve Mezatlar .......................................................................................... 163
– Maksut Varol'un Anıları ......................................................................................... 163
– Gazeteci Haluk Sel'in Anıları .................................................................................. 165
– Raffi Portakal'ın Anıları .......................................................................................... 165
– Mezat Müdürü Muzaffer Öldürülenoğlu'nun Anıları .......................................... 167
– Refi Cevat Ulunay'ın Kaleminden Sandal Bedesteni ........................................... 168
– İstanbul Belediyesi'nin Mezat İdaresi ................................................................... 168
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ANTİKACILARIN TEDARİK KAYNAKLARI
A) YASAL KAYNAKLAR ........................................................................................................... 171
1- Koleksiyoner Burton Y. Berry'e Göre Kaynaklar .............................................................. 171
2- Eski Konakların ve Yalıların Yok Olmaları ......................................................................... 173
3- Boşanma, Borç, Vefat Sebebiyle Satılanlar ..................................................................... 189
4- Levanten ve Azınlık Ailelerin Eşya Satışları ..................................................................... 189
5- Fransa'dan İthal Edilen Antika Eşyalar ............................................................................. 189
6- Azınlıklardan Kalan Kültür Varlıkları ................................................................................. 189
7- Eskiciler ve Tereke Müzayedeleri .................................................................................... 191
8- Beyaz Ruslar ....................................................................................................................... 196
B) YASA DIŞI KAYNAKLAR ..................................................................................................... 197
1- Envanterler Meselesi ......................................................................................................... 197
2- Hırsızlık Vakaları ................................................................................................................ 202
3- Yasa Dışı Kazılardan Gelen Eserler ................................................................................... 216
4- Eski Eserler Kanunu'nun Kabul Edilmesi .......................................................................... 219
5- Yurt Dışına Eser Kaçıranlar ............................................................................................... 220
– Antikacı Agop Manukoğlu ...................................................................................... 220
– Müzeci Mehmed ..................................................................................................... 221
– Muhtelif Şahıslar .................................................................................................... 221
– Robert Hecht ........................................................................................................... 221
– Michel Van Rijn ....................................................................................................... 222
6- İkinci Dünya Savaşı Yılları ve Mahreci Meçhul Antikalar ................................................ 223
– Baron Rudolf von Sebottendorf Vakası ................................................................ 223
– Habib Edib – Lola Törehan Çifti Vakası ................................................................. 225
C) ÖRNEK VAKALAR............................................................................................................... 229
1- Askerî Müze'nin Durumu .................................................................................................. 229
2- Gür Fuat Tanju'nun Sakıp Sabancı Müzesi'ne Açtığı Dava ............................................. 231
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: YURT DIŞINA SATIŞLAR
1- Nurettin Rüştü Büngül'ün Anıları ..................................................................................... 235
2- II. Abdülhamid'e Sunulan Bir Layiha ................................................................................ 239
3- Refi Cevat Ulunay'ın Anıları .............................................................................................. 240
4- Rahip V. Laurent'in Anıları ................................................................................................ 240
5- Léon-Gustave Schlumberger ........................................................................................... 241
6- Léon Parvillée .................................................................................................................... 241
7- Diğer Vakalar ...................................................................................................................... 242
8- Tepkiler ............................................................................................................................... 246
– Vâlâ Nureddin ......................................................................................................... 246
– İbrahim Hakkı Konyalı ............................................................................................ 247
– Celâl Nuri İleri ......................................................................................................... 249
– Raffi Portakal .......................................................................................................... 249
BEŞİNCİ BÖLÜM: YILDIZ SARAYI YAĞMASI........................................................................ 251
ALTINCI BÖLÜM: OSMANLI HANEDANI'NIN YAPTIĞI SATIŞLAR...................................... 255
1- Basından Seçmeler ............................................................................................................ 257
2- Cemal Kutay'ın Yazısı ......................................................................................................... 263
YEDİNCİ BÖLÜM: MAZİDE KALMIŞ ANTİKACILAR
1- Antikacılığın Türkiye'deki Tarihsel Çerçevesi .................................................................. 267
2- 20. Yüzyılın Başında Antika Ticareti ................................................................................. 270
3- Salık Veren Muhibbân İlan Yıllığı'nda Antikacılar ........................................................... 273
4- İstanbul'un İlk Nesil Antikacıları ...................................................................................... 274
5- İlk Nesil Antikacılar Hakkında Notlar ................................................................................ 288
– S. Zenope ................................................................................................................. 288
– L. Ludovic ................................................................................................................. 290
– Abdül Kent .............................................................................................................. 294
– Ada Mobilya – Jak Danon ...................................................................................... 302
– Alis Danon ve Ortağı Hilton Antikacılık Kollektif Şirketi ...................................... 303
– Muzaffer Kent ......................................................................................................... 303
– Zeynel Kent ............................................................................................................. 305
– Davud Musazade .................................................................................................... 306
– Hayreti Hulusi Kent ............................................................................................... 307
– Au Musée Oriental (Şark Müzesi'nde) – Robert[o] S.[adia] Pardo .................... 309
– Kasımzade İsmail ve İbrahim Hoyi ........................................................................ 331
– Aleksandr Gilodi ..................................................................................................... 331
– S.[abetay] Haim ..................................................................................................... 332
– Abdullah Şalabi ve Oğulları .................................................................................... 356
– Gabriel Kurkia ve Kız Kardeşi Frida Kurkia ........................................................... 365
– Rıza Özerman ......................................................................................................... 369
– Pavli Köseoğlu (?- 28 Ocak 1936) .......................................................................... 373
– Salih Bıçakçı ............................................................................................................. 376
– İsmail Lütfü Sevsevil .............................................................................................. 378
– Fazlı Cansever ve Oğlu Edip Cansever ................................................................. 389
– Ali Kazgan ................................................................................................................ 394
– Eski İstanbul Mağazası – Nureddin Yatman ........................................................ 395
– Albert Asseo ve Mişel Asseo .................................................................................. 422
– İzzet Keribar'ın Kaleminden Lütfi Sevsevil ve Asseo Biraderler ......................... 423
– Ziya Aykaç ................................................................................................................ 427
– Kelepir (Okazyon) Mağazası – Holman Kardeşler ................................................ 429
– Andronikos Kidaoğlu ............................................................................................. 432
– Petro Hanazoğlu ..................................................................................................... 435
– George Zacos (Yorgo Zakos) .................................................................................. 435
– Niko Avyeri .............................................................................................................. 439
– Bitar ve Akaui (Akavi) ............................................................................................ 440
– Halit Uygan ............................................................................................................. 450
– Antikus – Gilbert d'Andria .................................................................................... 451
– Ahmet Keskiner ...................................................................................................... 453
– Nurettin Rüştü Büngül .......................................................................................... 453
– Kuyumcu A. Celaleddin Ergürün ........................................................................... 455
– Antoine Brimo ........................................................................................................ 456
– Kevork Ispenian ...................................................................................................... 462
– Yetvart Alyanak (Edvard Alyanak) ........................................................................ 463
– Ampir Antika Evi – Raul Vuçino ............................................................................ 464
– A. M. Indjoudjian Biraderler .................................................................................. 466
– La Galérie d'Art Oriental – Ed.[ward] S. Béghian ................................................. 467
– Suphi İbrahimoğlu ................................................................................................. 470
– Sait Asil ................................................................................................................... 471
– Duran Tantekin ...................................................................................................... 474
6- 1892 Yılında Faal Olan Antikacılar .................................................................................... 479
7- Biyografik Bilgisi Olmayan Antikacılar .............................................................................. 480
8- Osmanlı Arşivi Belgelerinde Adları Geçen Antikacılar .................................................... 483
9- İstanbul Ticaret Odası Arşivi'nde Rastlanan Dört Antikacı ............................................. 485
– Ali Rıza Demiralp .................................................................................................... 486
– Yusuf Karakuş .......................................................................................................... 486
– Andos Halas ............................................................................................................ 486
– Antuvan (Antoine) ve Marko (Marco) Filipuçi Biraderler ................................... 486
10- Burton Y. Berry'nin Bahsettiği Antikacılar ..................................................................... 486
– Elea ......................................................................................................................... 486
– Vladimir Merimsky ................................................................................................. 489
– Makedonyalı Töredi Biraderler ............................................................................ 490
– Maks Şimit (Max Schmidt) ..................................................................................... 492
11- İzmirli Eski Antikacılar ..................................................................................................... 494
12- İstanbul ve İzmir Dışındaki Antikacılar ........................................................................... 497
SEKİZİNCİ BÖLÜM: Yurt dışıNDA YERLEŞİK TÜRKİYELİ ANTİKACILAR
– Hakkı Bey ................................................................................................................ 499
– Selanik-İstanbul-Paris Arasında Bir Yahudi Antikacılar Ailesi: Soustiel Ailesi ....... 499
– Kirkor Minassian (Minasyan) ................................................................................. 505
– C. Beshiktash ........................................................................................................... 506
– Nicholas Roussos .................................................................................................... 506
– Joseph Altounian ................................................................................................... 507
– Bir Ermeni Antikacılar Ailesi: Kelekian Ailesi ........................................................ 507
– Hagop Kevorkian ................................................................................................... 515
– Ohannes Hagopoff ................................................................................................ 515
DOKUZUNCU BÖLÜM: HALI TÜCCARLARI
1- Yurt Dışındaki Halı Tüccarları ............................................................................................ 517
– Krikor Diraduryan (1905-1985) ............................................................................. 517
– Salamon de Zara (1924-2005) ............................................................................... 518
– Viktor Lidchi (Viktor Liçi) ........................................................................................ 518
– Nissim Zacouto (1891-1987) ................................................................................. 518
– Victor Eskenazi (1906-1987) .................................................................................. 519
– Elia Perez ve Perez Halı Mağazaları ...................................................................... 520
– Sıdkı Bey (1872-1937) ............................................................................................ 522
– Vitall (Paşa) Benguiat (Benguyat) ......................................................................... 525
– Bir Koleksiyoner: James Franklin Ballard .............................................................. 525
2- Yurt İçindeki Halı Tüccarları ............................................................................................. 525
– Faik Kırımlı'nın Anıları ............................................................................................ 525
– Harry Mandil .......................................................................................................... 527
– Raffi Portakal'ın Anıları .......................................................................................... 527
ONUNCU BÖLÜM: MÜZAYEDE DÜZENLEYENLER VE MÜZAYEDELER
1- Müzayede Düzenleyenler ................................................................................................. 529
– Dönemin Basınında Rastlanan İsimler .................................................................. 535
– Müzayede İlanları ................................................................................................... 538
2- Ev Müzayedeleri ................................................................................................................ 539
– Aret Portakal ve Ev Müzayedeleri ......................................................................... 540
– Triandafilidis ........................................................................................................... 546
– PELBAR .................................................................................................................... 547
– Arşak Babikyan (1881- ?) ....................................................................................... 548
– Vitez Limited Şirketi .............................................................................................. 549
– İlya Behar ............................................................................................................... 550
– Türk Ressamlar ....................................................................................................... 550
– Yabancı Ressamlar .................................................................................................. 551
– Stil Mobilya – Melih Behar .................................................................................... 552
– Alber Yeker .............................................................................................................. 552
– Maksut Varol ........................................................................................................... 553
3- Ev Müzayedelerinin Sona Erişi .......................................................................................... 554
4- Diğer Satış Şekilleri ............................................................................................................ 555
– Hayır Amacıyla Düzenlenen Müzayedeler / Satışlar .......................................... 555
– Karşılıklı Rıza ile Yapılan Satışlar ............................................................................ 559
– Antikaları ve Ev Eşyalarını Kapsamayan Müzayedeler ........................................ 559
– Mal Sahiplerinin İlanları ......................................................................................... 560
– Amerikan Eşyası Mezatları .................................................................................... 565
SONUÇ ..................................................................................................................................... 569
EKLER ....................................................................................................................................... 573
EK 1 – Robert S. Pardo'nun Henry Walters'a Sattığı Antika Silahlar İçin
Hazırladığı Katalog ........................................................................................ 575
EK 2 – Ticaret Yıllıklarında Antikacılar (1868/69 - 1948) ........................................ 621
EK 3 – Erdem Yücel – "Antika Konusunda Görüşlerim" ......................................... 665
KAYNAKÇA .............................................................................................................................. 671
DİZİN ........................................................................................................................................ 709
