19. asrın ilk çeyreğine gelindiğinde, başta buharlı gemi teknolojisinin devreye girmesi ve sair etkilerle Akdeniz’de ticaret canlanmış, Doğu Akdeniz’de liman kentleri ekonomik potansiyelleriyle öne çıkmıştır. Öte yandan Suriye’de Tanzimat Devri ile Osmanlı iktidarı yeniden örgütlenmiş ve taşra, kuvvetli bir bürokrasi ile tanışmıştır. II. Abdülhamid devrine gelindiğinde ‘93 Harbi’nin bir sonucu olarak Osmanlı Devleti’nin coğrafyası daralmış ve nüfus yapısı değişmişti. Rumeli’deki büyük toprak kaybı, Arap vilayetlerini ve II. Abdülhamid’in İslam Birliği politikasını öne çıkarmıştı. Bu politikanın ana amacı tüm dünyadaki Müslüman halkların liderliğine girişmekten ziyade Osmanlı memleketlerinin başkentle olan bağlarını güçlendirmekti. Osmanlı Devleti ve hilafet makamının bölgedeki meşruiyeti güçlendirmek için yürütülen mücadele, bölgede etkin bir idari kontrolün sağlanması ve yabancı faaliyetlerin sınırlandırılmasını gerektirmekteydi. Bunun mücadelesinin verildiği en önemli yerlerden biri de Beyrut olacak, Beyrut Vilayetinin kuruluşu da bu amaçla gerçekleşecektir. Bu çalışmada, 18. asır sonuna kadar görece önemsiz bir kasaba iken sonraki asrın ortasında Doğu Akdeniz’deki kentler arasında en önemlilerden biri olan Beyrut’un vilayet merkezi olarak tanımlanması ve sonrasında da merkezinde bulunduğu idarenin yapısı ve sorunları incelenmiştir.

 

 

Künye

Kitabın Adı:	Beyrut Vilayeti’nde Osmanlı İdaresi (1887-1909)
Yazan:	Zafer Orha
Dizi Adı:	Tarih: 444
Yayın Yılı:	2022
Sayfa:	419
Ebat:	13,5 x 21 cm.
Kağıt:	Enzo 70 gr.
Kapak:	Cevdet Mehmet Kösemen
Cilt/Kapak:	250 gr. Mat, Amerikan Bristol, 4 renk
ISBN/Barkod:	978-625-8472-21-9

İÇİNDEKİLER

                          

TABLOLAR ........................................................................................................................  11

KISALTMALAR ..............................................................................................................  13

GİRİŞ .....................................................................................................................................  17

A. Biladüşşam'dan Suriye'ye: Siyasi İklimin Değişimi ............................  17

..... 1. 19. Asır Öncesinde Osmanlı İktidarının Doğası...................................  17

..... 2. Doğu Akdeniz'de Şark Meselesi....................................................................  19

..... 3. Suriye'de Tanzimat ve Osmanlı İktidarının Restorasyonu...............  26

B. Yükselen Bir Liman Kenti Olarak Beyrut  ..............................................  33

1. Dış Ticaret ve Kentsel Gelişim..............................................................................  33

2. Batılılaşma, Sosyal Değişim ve Yeni Sınıflar.................................................  41

BİRİNCİ BÖLÜM

BEYRUT VİLAYETİ'NİN
KURULUŞU VE İDARİ YAPISI

A. Beyrut Vilayeti'nin Kuruluşu ...........................................................................  51

..... 1. Beyrut Vilayeti'nin Kurulması İçin Yerel Teşebbüsler.......................  51

..... 2. Suriye'deki Yeni Jeopolitik Durum..............................................................  56

..... 3. Yusuf Zeki Bey'in Raporu ve Beyrut Vilayeti'nin Kuruluşu.............  59

B. Beyrut Vilayeti'nin İdaresi .................................................................................  68

..... 1. İdari Taksimat.......................................................................................................  68

..... 2. Mülhakata Umumi Bir Bakış..........................................................................  72

..... 3. Vilayet Yönetimi ve Kadroları.......................................................................  77

3.a. Valiler.............................................................................................................  77

3.b. Mutasarrıflar ve Sancak İdaresi......................................................  89

3.c. Kaymakamlar ve Kaza İdaresi...........................................................  98

3.d. İdare Meclisleri.......................................................................................  103

..... 4. Beyrut Vilayeti'nin Adli Yapısı....................................................................  106

..... 5. Beyrut Vilayeti'nin Mali Yapısı..................................................................  111

6. Beyrut Vilayeti ve Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığı'nın
Münasebetleri...................................................................................................  120

..... 7. Vilayet İdaresinin Hususiyetleri.................................................................  129

7.a. Vilayet Memurini...................................................................................  129

7.b. Hristiyan Tebaanın İdareye Katılımı..........................................  132

7.c. Vilayet İdaresinde Türkçe'nin Kullanımı.................................  134

7.d. Konsolosluklarla İlişkiler..................................................................  135

C. Beyrut Vilayeti'nde Asayiş  ............................................................................  138

..... 1. Asayiş Bürokrasisi............................................................................................  138

1.a. Jandarma ve Polis Kuvvetleri..........................................................  138

1.b. Karakollar..................................................................................................  148

1.c. Hapishaneler............................................................................................  149

..... 2. İki Büyük Asayiş Meselesi.............................................................................  151

2.a. Kaçakçılık...................................................................................................  151

2.b. Mezhepsel Gerginlikler.......................................................................  155

a. Dürzilerin Tecavüzleri ...................................................................  157

b. Sur'da Çatışmalar ............................................................................  160

c. Costa Paoli Cinayeti ........................................................................  161

d. Sayda Viskonsolosluğuna Saldırı ............................................  163

e. Eylül 1903 Olayları ..........................................................................  165

İKİNCİ BÖLÜM 

BEYRUT VİLAYETİ'NDE
SOSYO-EKONOMİK DEĞİŞİM

A. Nafia İşleri ve Kentsel Gelişim .....................................................................  171

..... 1. Belediye Teşkilatı..............................................................................................  171

..... 2. Karayolu Ulaşımı..............................................................................................  178

..... 3. Beyrut-Şam Demiryolu...................................................................................  184

..... 4. Hayfa-Şam Demiryolu....................................................................................  189

..... 5. Beyrut Limanı......................................................................................................  195

B. Beyrut Vilayeti'nin Nüfus Yapısı  ..............................................................  205

C. Nüfus Hareketleri  .................................................................................................  216

..... 1. Suriye ve Lübnan'dan Yabancı Ülkelere Göç......................................  216

1.a. Göçün Başlaması...................................................................................  216

1.b. Göçe Karşı Devlet Tedbirleri...........................................................  217

1.c. Göçün Serbestleştirilmesi..................................................................  227

1.d. Göçün Sonuçları....................................................................................  232

..... 2. Beyrut Vilayeti Dâhilinde Yahudi Göçü.................................................  236

2.a. Yahudi Göçünün Başlangıcı ve İlk Tepkiler..........................  236

2.b. Arazi Satışları..........................................................................................  239

2.c. Koloniler.....................................................................................................  243

2.d. Tabiiyet Sorunları..................................................................................  246

2.e. Nüfus Değişimi........................................................................................  250

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BEYRUT VİLAYETİ'NDE
EĞİTİM VE KÜLTÜR

A- Beyrut Vilayeti'nde Osmanlı Eğitimi .......................................................  253

1. Beyrut Vilayeti'nin Kuruluşuna Kadar Eğitimdeki
Gelişmeler..............................................................................................................  253

..... 2. Okullaşma.............................................................................................................  259

a. İptidailer  .......................................................................................................   259

b. Rüştiyeler........................................................................................................  262

c. İdadiler.............................................................................................................  268

..... 3. Eğitim Hamlesinin Mali Durumu..............................................................  274

..... 4. Nusayrilere Yönelik Eğitim Faaliyetleri................................................  278

..... 5. Yabancı Okullar Karşısında Osmanlı Maarifi....................................  282

B. Gayrimüslim Cemaat Okulları ......................................................................  288

..... 1. Gayrimüslim Cemaat Okullarının Yaygınlaşması.............................  288

..... 2. Rum Katolik Okulları......................................................................................  291

..... 3. Marunî Okulları.................................................................................................  292

..... 4. Alliance Israélite Okulu.................................................................................  292

..... 5. Rum-Ortodoks Okulları..................................................................................  293

..... 6. Okulların Kontrol ve Denetimi...................................................................  294

C. Beyrut Vilayeti'nde Yabancı Okullar ve Misyonerler ....................  297

..... 1. Fransız Misyonerliği........................................................................................  297

..... 2. Amerikan Misyonerliği...................................................................................  309

..... 3. İngiliz Misyonerliği..........................................................................................  318

..... 4. Rus Misyonerliği................................................................................................  326

D. Misyonerlik Faaliyetleri Karşısında Osmanlı Politikası ................  334

1. Okulların Kayıt Altına Alınması,
Ruhsat ve Kapatma İşlemleri.......................................................................  338

..... 2. Okullara Devamın Engellenmesi...............................................................  342

..... 3. Kurumların Teftişi.............................................................................................  345

4. Suriye Protestan Koleji ve Saint Joseph Mezunu Doktorların
Azilleri.....................................................................................................................  347

5. Saint Joseph Üniversitesi ve Suriye Protestan Koleji'nin
Hukuki Durumları..............................................................................................  348

a. Saint Joseph Üniversitesi........................................................................  348

b. Suriye Protestan Koleji.............................................................................  352

E. Beyrut Vilayeti'nde Matbuat ..........................................................................  356

..... 1. Yayıncılık Kültürünün Gelişmesi...............................................................  356

..... 2. Matbuatta Hükümet Kontrolü.....................................................................  358

a. Teftiş ve Denetleme...................................................................................  364

b. Sansür..............................................................................................................  365

c. Misyoner Neşriyatı....................................................................................  370

d. Yabancı Matbuat........................................................................................  373

..... 3. Mısır ile Suriye Matbuat İlişkisi.................................................................  376

SONUÇ...............................................................................................................................  383

KAYNAKÇA...................................................................................................................  393

DİZİN ..................................................................................................................................  409

 

Beyrut Vilayeti’nde Osmanlı İdaresi