1805-1848 yılları arasında Mısır valiliği görevini yürüten Kavalalı Mehmet Ali Paşa, XIX. yüzyılın ilk yarısında gerek Osmanlı Devleti gerekse Avrupa tarihine yön veren oldukça önemli bir karakter olarak tarih sahnesinde yerini aldı. Mısır’da uyguladığı başarılı reformlar sonucunda büyük bir ekonomik, siyasi ve askeri güce erişti. 1821 yılında Mora Yarımadası’nda başlayan ve kısa bir süre içerisinde Ege ve Akdeniz’deki adalara kadar yayılan Rum isyanları karşısında, Osmanlı yönetimi aldığı tüm önlemlere rağmen başarılı olamayınca Sultan II. Mahmud, Mısır’da büyük bir ekonomik ve askeri güç oluşturan Mehmet Ali Paşa’dan yardım istemek zorunda kaldı. Avrupalı subayların eğitiminden geçen düzenli ve disiplinli Mısır birlikleri, isyanları bastırmak amacıyla görev aldıkları her bölgede, kısa bir süre içerisinde başarıya ulaştı. Mısır kuvvetlerinin başarılı harekâtlara imza atması, Mehmet Ali Paşa’nın nüfuzunun daha da artmasına ve kimi zaman II. Mahmud ile aralarında gerginlik yaşanmasına yol açtı. Eserimizde Mehmet Ali Paşa’nın sadaretle olan ilişkisinin sınırlarını belirleyen bu askeri ve siyasi süreç, ayrıntılı bir şekilde incelemeye tabi tutularak 1831 yılında isyan etmesinin altında yatan temel nedenler ortaya çıkarılmaya çalışıldı.
Künye
Kitabın Adı: |
Osmanlı Devleti’nde Bir Güç Paylaşım Örneği: Rum İsyanları Sürecinde Kavalalı Mehmet Ali Paşa (1821-1828) |
Yazan: |
|
Dizi Adı: |
Tarih: 469 |
Yayın Yılı: |
2022 |
Sayfa: |
463 |
Ebat: |
13.5 x 21 cm. |
Kağıt: |
Enzo 70 gr. |
Kapak: |
Cevdet Mehmet Kösemen |
Cilt/Kapak: |
250 gr. Mat, Amerikan Bristol, 4 renk |
ISBN/Barkod: |
978-625-8472-52-3 |
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR DİZİNİ ............................................................................................................. 9
KISALTMALAR .................................................................................................................. 11
ÖN SÖZ ................................................................................................................................... 13
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 17
1. Literatür Değerlendirmesi .................................................................................. 24
1. BÖLÜM
KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA'NIN
SİYASİ VE ASKERİ HAYATI
1.1. Mehmet Ali Paşa'nın Hayatı ve Ailesi ...................................................... 35
........ 1.1.1. Doğumu .......................................................................................................... 35
........ 1.1.2. Kökeni ve Ailesi ......................................................................................... 39
........ 1.1.3. Çocukluk ve Gençlik Yılları ................................................................. 45
1.2. Askeri ve Siyasi Hayatı ....................................................................................... 46
........ 1.2.1. Mısır'daki İlk Yılları: Valiliğe Giden Süreç ................................. 46
........ 1.2.2. İktidarını Sağlamlaştırması ................................................................ 62
........ 1.2.3. Valilik Döneminin İlk Askeri Zaferi: İngiliz Harekâtı .......... 66
........ 1.2.4. Memluk Kale Katliamı ........................................................................... 70
........ 1.2.5. Vehhabi Seferi ............................................................................................ 72
........ 1.2.6. Sudan Seferi ................................................................................................. 76
1.3. Paşa'nın Birinci İsyan Dönemi ..................................................................... 78
........ 1.3.1. Suriye Seferi ................................................................................................. 78
........ 1.3.2. Konya Savaşı ............................................................................................... 85
1.3.3. Avrupalı Devletlerin İsyan Sürecine Dâhil Olmaları ve
Kütahya Anlaşması .................................................................................... 87
1.4. Paşa'nın İkinci İsyan Dönemi ....................................................................... 95
........ 1.4.1. Nizip Savaşı'na Kadar Yaşanan Gelişmeler ve Nizip Savaşı 95
........ 1.4.2. Batılı Güçlerin Müdahalesi: Londra Konferansı .................. 100
1.4.3. Sorunun Kesin Çözüme Kavuşturulması ve
Mısır'ın Yeni Statüsü .............................................................................. 102
1.5. Mehmet Ali Paşa'nın Son Yılları ve Ölümü ........................................ 106
2. BÖLÜM
MEHMET ALİ PAŞA'NIN İKTİDARININ
TEMELLERİ
2.1. Mısır'da İdari Yapının ve Bürokrasinin Yeniden İnşası ............ 113
2.2. Tarım, Ticaret ve Sanayi ............................................................................... 129
2.3. Askeri Reformlar ............................................................................................. 148
........ 2.3.1. Cihadiye Ordusunun Kuruluşu ...................................................... 148
2.3.2.Askere Alma Yöntemleri ve Zorunlu Askerlik Uygulamasına
Karşı Tepkiler........................................................................................... 156
........ 2.3.3. Donanma .................................................................................................... 161
2.4. Eğitim ve Kültür Reformu ............................................................................ 166
........ 2.4.2. Askeri ve Sivil Okullar ........................................................................ 170
2.4.3. Bulak Matbaası, Vekayi-i Mısriyye ve Tercüme
Faaliyetleri ................................................................................................. 179
3. BÖLÜM
1821 MORA İSYANI
3.1. Rum Ayaklanmalarının Temel Nedenleri ............................................ 185
........ 3.1.1. Avrupa Devletlerinin Rumlar Üzerindeki Etkileri ............. 185
........ 3.1.2. Rum Aydınlanma Hareketi ............................................................. 197
........ 3.1.3. Rum İhtilal Cemiyetleri ...................................................................... 208
3.2. Rum Bağımsızlık Mücadelesi ..................................................................... 217
........ 3.2.1. İlk Başarısız İsyan Girişimi: Eflak ve Boğdan İsyanı ......... 217
........ 3.2.2. Mora İsyanı ............................................................................................... 225
...... 3.2.2.1. Mora Yarımadası'ndaki İsyan Hareketleri ........... 225
3.2.2.2. İsyanın Akdeniz ile Ege Adaları'na ve
Anadolu Sahillerine Yayılması ....................................... 234
4. BÖLÜM
RUM İSYANLARI SÜRECİNDE
MEHMET ALİ PAŞA
4.1. İsyanın İlk Yıllarında Mehmet Ali Paşa'nın Faaliyetleri ............. 245
4.1.1. Hazine-i Amire ve Kara Ordusu ile Donanmaya Yönelik
Lojistik Destek ......................................................................................... 247
4.1.1.1. Tophane-i Amire ve Baruthane-i Amire'ye Yaptığı Yardımlar 247
4.1.1.2. Zahire Yardımı ....................................................................... 250
4.1.1.3. Osmanlı Maliyesine Yaptığı Yardımlar .................. 256
4.2. Osmanlı-Mısır Donanmasının Müşterek Harekâtları ................. 258
4.3. Girit İsyanının Mısır Kuvvetleri Tarafından Bastırılması ........ 267
4.4. Kıbrıs Adası'nın Muhafaza Altına Alınması ...................................... 285
4.5. Mehmet Ali Paşa'nın Mora İsyanını Bastırmak Üzere Görevlendirilmesi 290
4.5.1. İbrahim Paşa'nın Mora'ya Sevki İçin Yapılan Hazırlıklar 301
4.5.2. İbrahim Paşa'nın Akdeniz'de Donanma-yı Hümayun ile
Birlikte Yürüttüğü Harekâtlar ve Mora'ya Ulaşması ........ 305
4.5.3. İbrahim Paşa'nın Mora Harekâtı .................................................. 315
4.5.3.1. Moton, Koron ve Navarin'in Zaptı ............................. 315
4.5.3.2. Arkadya, Kalamata, Androsa, Küçük Manya ve
Nişi'nin Zaptı ........................................................................... 320
4.5.3.3. Trepoliçe'nin Zaptı .............................................................. 323
4.5.3.4. Misolongi'nin (Misolnik) Yeniden Fethi ................ 328
4.5.4. İbrahim Paşa ile Hüsrev Paşa Arasında Yaşanan Sorunlar ve
Hüsrev Paşa'nın Görevinden Azledilmesi ............................... 343
4.5.5. İbrahim Paşa'nın Misolongi'nin Fethinden Sonraki
Faaliyetleri ................................................................................................. 351
4.6. Rum İsyanına Avrupa Devletlerinin Müdahaleleri ........................ 358
........ 4.6.1. 1825 Petersburg Protokolü ............................................................. 362
........ 4.6.2. Akkerman Sözleşmesi ......................................................................... 364
........ 4.6.3. 1826 Petersburg Protokolü ............................................................. 366
........ 4.6.4. Lord Cochrane'in İskenderiye Saldırısı .................................... 369
........ 4.6.5. 1827 Londra Protokolü ..................................................................... 373
........ 4.6.6. Navarin Deniz Savaşı ........................................................................... 375
4.7. Mehmet Ali Paşa'nın Mora'dan Kuvvetlerini Çekmesi ................ 388
SONUÇ ................................................................................................................................. 403
KAYNAKÇA ....................................................................................................................... 411
DİZİN ................................................................................................................................... 433
İÇİNDEKİLER
TABLOLAR DİZİNİ ............................................................................................................. 9
KISALTMALAR .................................................................................................................. 11
ÖN SÖZ ................................................................................................................................... 13
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 17
1. Literatür Değerlendirmesi .................................................................................. 24
1. BÖLÜM
KAVALALI MEHMET ALİ PAŞA'NIN
SİYASİ VE ASKERİ HAYATI
1.1. Mehmet Ali Paşa'nın Hayatı ve Ailesi ...................................................... 35
........ 1.1.1. Doğumu .......................................................................................................... 35
........ 1.1.2. Kökeni ve Ailesi ......................................................................................... 39
........ 1.1.3. Çocukluk ve Gençlik Yılları ................................................................. 45
1.2. Askeri ve Siyasi Hayatı ....................................................................................... 46
........ 1.2.1. Mısır'daki İlk Yılları: Valiliğe Giden Süreç ................................. 46
........ 1.2.2. İktidarını Sağlamlaştırması ................................................................ 62
........ 1.2.3. Valilik Döneminin İlk Askeri Zaferi: İngiliz Harekâtı .......... 66
........ 1.2.4. Memluk Kale Katliamı ........................................................................... 70
........ 1.2.5. Vehhabi Seferi ............................................................................................ 72
........ 1.2.6. Sudan Seferi ................................................................................................. 76
1.3. Paşa'nın Birinci İsyan Dönemi ..................................................................... 78
........ 1.3.1. Suriye Seferi ................................................................................................. 78
........ 1.3.2. Konya Savaşı ............................................................................................... 85
1.3.3. Avrupalı Devletlerin İsyan Sürecine Dâhil Olmaları ve
Kütahya Anlaşması .................................................................................... 87
1.4. Paşa'nın İkinci İsyan Dönemi ....................................................................... 95
........ 1.4.1. Nizip Savaşı'na Kadar Yaşanan Gelişmeler ve Nizip Savaşı 95
........ 1.4.2. Batılı Güçlerin Müdahalesi: Londra Konferansı .................. 100
1.4.3. Sorunun Kesin Çözüme Kavuşturulması ve
Mısır'ın Yeni Statüsü .............................................................................. 102
1.5. Mehmet Ali Paşa'nın Son Yılları ve Ölümü ........................................ 106
2. BÖLÜM
MEHMET ALİ PAŞA'NIN İKTİDARININ
TEMELLERİ
2.1. Mısır'da İdari Yapının ve Bürokrasinin Yeniden İnşası ............ 113
2.2. Tarım, Ticaret ve Sanayi ............................................................................... 129
2.3. Askeri Reformlar ............................................................................................. 148
........ 2.3.1. Cihadiye Ordusunun Kuruluşu ...................................................... 148
2.3.2.Askere Alma Yöntemleri ve Zorunlu Askerlik Uygulamasına
Karşı Tepkiler........................................................................................... 156
........ 2.3.3. Donanma .................................................................................................... 161
2.4. Eğitim ve Kültür Reformu ............................................................................ 166
........ 2.4.2. Askeri ve Sivil Okullar ........................................................................ 170
2.4.3. Bulak Matbaası, Vekayi-i Mısriyye ve Tercüme
Faaliyetleri ................................................................................................. 179
3. BÖLÜM
1821 MORA İSYANI
3.1. Rum Ayaklanmalarının Temel Nedenleri ............................................ 185
........ 3.1.1. Avrupa Devletlerinin Rumlar Üzerindeki Etkileri ............. 185
........ 3.1.2. Rum Aydınlanma Hareketi ............................................................. 197
........ 3.1.3. Rum İhtilal Cemiyetleri ...................................................................... 208
3.2. Rum Bağımsızlık Mücadelesi ..................................................................... 217
........ 3.2.1. İlk Başarısız İsyan Girişimi: Eflak ve Boğdan İsyanı ......... 217
........ 3.2.2. Mora İsyanı ............................................................................................... 225
...... 3.2.2.1. Mora Yarımadası'ndaki İsyan Hareketleri ........... 225
3.2.2.2. İsyanın Akdeniz ile Ege Adaları'na ve
Anadolu Sahillerine Yayılması ....................................... 234
4. BÖLÜM
RUM İSYANLARI SÜRECİNDE
MEHMET ALİ PAŞA
4.1. İsyanın İlk Yıllarında Mehmet Ali Paşa'nın Faaliyetleri ............. 245
4.1.1. Hazine-i Amire ve Kara Ordusu ile Donanmaya Yönelik
Lojistik Destek ......................................................................................... 247
4.1.1.1. Tophane-i Amire ve Baruthane-i Amire'ye Yaptığı Yardımlar 247
4.1.1.2. Zahire Yardımı ....................................................................... 250
4.1.1.3. Osmanlı Maliyesine Yaptığı Yardımlar .................. 256
4.2. Osmanlı-Mısır Donanmasının Müşterek Harekâtları ................. 258
4.3. Girit İsyanının Mısır Kuvvetleri Tarafından Bastırılması ........ 267
4.4. Kıbrıs Adası'nın Muhafaza Altına Alınması ...................................... 285
4.5. Mehmet Ali Paşa'nın Mora İsyanını Bastırmak Üzere Görevlendirilmesi 290
4.5.1. İbrahim Paşa'nın Mora'ya Sevki İçin Yapılan Hazırlıklar 301
4.5.2. İbrahim Paşa'nın Akdeniz'de Donanma-yı Hümayun ile
Birlikte Yürüttüğü Harekâtlar ve Mora'ya Ulaşması ........ 305
4.5.3. İbrahim Paşa'nın Mora Harekâtı .................................................. 315
4.5.3.1. Moton, Koron ve Navarin'in Zaptı ............................. 315
4.5.3.2. Arkadya, Kalamata, Androsa, Küçük Manya ve
Nişi'nin Zaptı ........................................................................... 320
4.5.3.3. Trepoliçe'nin Zaptı .............................................................. 323
4.5.3.4. Misolongi'nin (Misolnik) Yeniden Fethi ................ 328
4.5.4. İbrahim Paşa ile Hüsrev Paşa Arasında Yaşanan Sorunlar ve
Hüsrev Paşa'nın Görevinden Azledilmesi ............................... 343
4.5.5. İbrahim Paşa'nın Misolongi'nin Fethinden Sonraki
Faaliyetleri ................................................................................................. 351
4.6. Rum İsyanına Avrupa Devletlerinin Müdahaleleri ........................ 358
........ 4.6.1. 1825 Petersburg Protokolü ............................................................. 362
........ 4.6.2. Akkerman Sözleşmesi ......................................................................... 364
........ 4.6.3. 1826 Petersburg Protokolü ............................................................. 366
........ 4.6.4. Lord Cochrane'in İskenderiye Saldırısı .................................... 369
........ 4.6.5. 1827 Londra Protokolü ..................................................................... 373
........ 4.6.6. Navarin Deniz Savaşı ........................................................................... 375
4.7. Mehmet Ali Paşa'nın Mora'dan Kuvvetlerini Çekmesi ................ 388
SONUÇ ................................................................................................................................. 403
KAYNAKÇA ....................................................................................................................... 411
DİZİN ................................................................................................................................... 433