Hurûfât Defterleri, vakıflara ve vakıf kurumlarına dair günlük tayin ve terfi işlemleriyle ilgili berat içeriklerinin yanı sıra Osmanlı mahkemlerine, esnaf örgütlenmesine, şehir ve kır hayatına dair içerdiği bilgilerle vakıf ve şehir tarihi araştırmaları bakımından büyük bir öneme sahiptir. Hurûfât Defterleri'nde yer alan tayin ve terfilerle ilgili kayıtlarda şehir ve kır hayatına dair mahalle, cami, mescit, han, hamam, çeşme, mektep, medrese, zaviye, türbe, şifahane, imarethane, çarşı, pazar, mahkeme gibi öğelerle ilgili bilgiler bulunmaktadır. Bu defterler, yaklaşık yüz elli yıllık bir zaman dilimiye ilgili atama kayıtlarını içerdiğinden vakıfların, vakıf kurumlarının ve bu kurumlardaki görevlilerin süreç içerisindeki durumuyla ilgili değerlendirmeler yapılmasına imkan tanımaktadır. Ayrıca vakıf kurumlarındaki görevlilerin atamaları ve azledilmeleriyle ilgili gerekçeli bilgilerin bulunması Osmanlı vakıf müessesesinin işleyişiyle ilgili değerlendirmelere imkan tanımaktadır.

Bu eser Gerger, Kahta ve Samsat kazalarının 1690-1834 yılları arasındaki dinî, sosyal, hukukî ve iktisadî öğeleriyle ilgili bilgilerin yanı sıra bu kazada yer alan idari, dini, sosyal, hukuki, iktisadi kurum ve kuruluşlara yapılan görevli atamalarıyla ilgili bilgiler içermektedir. Eser, Akkoyunlular, Memlükler, Dulkadiroğulları ve Osmanlı dönemlerine ait önemli vakıf eserlerle ilgili önemli bilgiler içermektedir.

 

 

 

 

Künye

Kitabın Adı:	Hurûfât Defterleri’ne Göre Gerger, Kâhta ve Samsat Kazaları
Yazan:	Muhammet Nuri Tunç
Dizi Adı:	Tarih: 458
Yayın Yılı:	2022
Sayfa:	320
Ebat:	13,5 x 21 cm.
Kağıt:	Enzo 70 gr.
Kapak:	Cevdet Mehmet Kösemen
Cilt/Kapak:	250 gr. Mat, Amerikan Bristol, 4 renk
ISBN/Barkod:	978-625-8472-38-7

İÇİNDEKİLER

TABLOLAR .......................................................................................... 13

HARİTALAR .....................................................................................................................  16

KISALTMALAR .............................................................................................................  17

Hicrî Ayların Kısaltmaları...................................................................  19

ÖNSÖZ ..................................................................................................................................  21

GİRİŞ .....................................................................................................................................  25

1. Araştırmanın Konusu ............................................................................................  25

1.1. Hurûfât Defterleri ..............................................................................................  33

1.2. Gerger, Kahta ve Samsat Kazalarının Tarihçesi................................  46

1.2.1. Gerger'in Tarihçesi..............................................................................  46

1.2.2. Kâhta'nın Tarihçesi .............................................................................  55

1.2.3. Samsat'ın Tarihçesi.............................................................................  67

 

GERGER, KAHTA VE SAMSAT KAZALARINDAKİ
VAKIFLAR

2. Gerger Kazasında Bulunan Vakıflar ............................................................  79

2.1. Sultan Alaeddin Vakfı  ....................................................................................  79

2.2. Sultan Alaüddevle Vakfı ...............................................................................  83

2.3. Başıbüyük Behlül Mirza Bey Vakfı  ..........................................................  85

2.4. Hoca İlyas Vakfı  ..............................................................................................  91

2.5. Cafer Tayyar Vakfı ...........................................................................................  91

2.6. Berbenus Köyü Şemseddin Vakfı...............................................................  92

2.7. Peşval Köyü Seyyid Mustafa Vakfı ...........................................................  95

2.8. Gazi Hüseyin Boyahanesi Vakfı.................................................................  97

2.9. Niran Köyü Câmii Vakfı ................................................................................  99

2.10. Deyro Köyü Boyahane Vakfı..................................................................  100

2.11. Helhül Köyü Yusuf Vakfı..........................................................................  101

3.  Kahta Kazasında Bulunan Vakıflar ........................................................  102

3.1. Asker Baba Zaviyesi Vakfı.........................................................................  102

3.2. Şeyh Katil Zaviyesi Vakfı............................................................................  108

3.3. Ebu Sarik Zaviyesi Vakfı .............................................................................  109

3.4. Kutlu Doğmuş Bey Câmii Vakfı..............................................................  113

3.5. Erslü ve Mürte ve Zehman Köyleri Vakfı...........................................  116

3.6. Dede Ayan Mezrası Vakfı ..........................................................................  119

3.7. Şeyh Fâiz Zaviyesi Vakfı.............................................................................  121

3.8. Türkî Gevherî (Cevherî) Zaviyesi Vakfı ..............................................  122

3.9. Şeyh Halil Baba Zaviyesi Vakfı...............................................................  124

3.10. Narlıca Köyü Hırare ve Mülk Mezraları Vakfı ............................  125

3.11. Şamük, Şahmirik ve Horik Köyleri Câmii Vakfı...........................  127

3.12. Abdulharap Köyü Mescidi Vakfı..........................................................  129

 

GERGER, KAHTA VE SAMSAT'TA BULUNAN
VAKIF KURUMLARI

1... Camiler ......................................................................................................................  131

1.1. Gerger Kazasında Bulunan Camiler ....................................................  131

1.1.1. Sultan Alaeddin Câmii
(Gerger Mescidi, Küçük Mescid).............................................  133

1.1.2. Alaüddevle Câmii (Câmi-i Kebir)............................................  136

1.1.3. Medrese Câmii (Pazar Câmii)...................................................  137

1.1.4. Ak Mescid.............................................................................................  143

1.1.5. Mehmed Bey Mescidi .....................................................................  144

1.1.6. Murad Câmii ......................................................................................  145

1.1.7. Can Arslan Paşa Câmii................................................................  146

1.1.8. Hoca İlyas Mescidi ..........................................................................  147

1.1.9. Taysal Mahallesi Câmii................................................................  148

1.1.10. Molla Ramazan Câmii ................................................................  149

1.1.11. Gerger Kalesi Câmii ....................................................................  149

1.1.12. Piri Câmii ..........................................................................................  150

1.1.13. Venkük Köyü Câmii.....................................................................  151

1.1.14. Helhül Köyü Câmii......................................................................  152

1.1.15. Tokaris Köyü Câmii .....................................................................  153

1.1.16. Bibol Köyü Mehmed Paşa Câmii..........................................  155

1.1.17. Bibol Köyü Ahmed Ağa Câmii...............................................  158

1.1.18. Bibol Köyü Süleyman Ağa Câmii.........................................  158

1.1.19. Birgi Köyü Hacı Ali Câmii.......................................................  159

1.1.20. Bimurgo Köyü Musa Bey Câmii...........................................  160

1.1.21. Deyro Köyü Câmii........................................................................  161

1.1.22. Bilele (Bilile) Köyü Câmii........................................................  162

1.1.23. Bilele (Bilile) Köyü Musallâsı ................................................  164

1.1.24. Til Köyü Mehmed Câmii ...........................................................  164

1.1.25. Tillo Köyü Hızır Ali Oğlu Mehmed Câmii.....................   165

1.1.26. Tillo Köyü Seyyid Halid Mescidi ...........................................  166

1.1.27. Dersego Köyü Câmii ....................................................................  167

1.1.28. Haburman Köyü Câmii..............................................................  167

1.1.29. Larkin Köyü Câmii.......................................................................  168

1.1.30. Peşval Köyü Câmii........................................................................  169

1.1.31. Giriş (Givdiş) Köyü Câmii........................................................  171

1.1.32. Narlıca Köyü Musallâsı.............................................................  171

1.1.33. Taş-il Nahiyesi Tevkelli Câmii...............................................  172

1.2.  Kahta Kazasında Bulunan Camiler ve Görevlileri......................  173

1.2.1. Kutlu Bey Câmii  ..............................................................................  174

1.2.2. Reis Ali Efendi Câmii ....................................................................  176

1.2.3. Kahta Câmii .......................................................................................  177

1.2.4. Örik Köyü Fatma Hatun Câmii ...............................................  179

1.2.5. Karacaviran Köyü İsmail Beyzâde Halil Bey Câmii.....  180

1.2.6. Ali Orta Köyü Yusuf Ağa Câmii..............................................  181

1.2.7. Bibo Köyü Hasan Bey bin Mustafa Bey Câmii ...............  182

1.2.8. Abdulharap Köyü Mescidi..........................................................  183

1.2.9. Perişan Köyü Osman Ağa bin Mehmed Câmii................  184

1.2.10. Alayurt Köyü Câmii.....................................................................  185

1.2.11. Hamşik Köyü Câmii.....................................................................  187

1.2.12. Kalmirli Köyü Câmii...................................................................  188

1.2.13. Selah Köyü Câmii ........................................................................  189

1.2.14. Porga Köyü Câmii........................................................................  190

1.2.15. Dere Kârsiz Köyü Câmii ...........................................................  192

1.2.16. Kurucaova Köyü Câmii  ............................................................  192

1.2.17. Şamük Köyü Câmii  .....................................................................  193

1.2.18. Menzil Köyü Câmii  .....................................................................  195

1.2.19. Kömür Kasabası Câmii  .............................................................  196

1.2.20. Sürgü Köyü Câmii .......................................................................  196

1.2.21. Kozluca Cânım Mehmed Bey Câmii ...................................  197

1.2.22. Kozluca Yaylası Câmii................................................................  198

1.2.23. Kırmıdlı Musallâsı  .......................................................................  199

..... 1.3. Samsat Kazasında Bulunan Câmiler ...................................................  199

1.3.1. Nefs-i Samsat Köyü Hacı İsmail Câmii...............................  200

1.3.2. Samsat Câmii.....................................................................................  201

1.3.3. Samsat Kalesi Musallâsı..............................................................  202

1.3.4. Dereviran Köyü Hacı Hüseyin Câmii...................................  203

1.3.5. Kuyucuk Köyü Câmii .....................................................................  205

1.3.6. Gevrik Köyü Câmii..........................................................................  206

1.3.7. Kosan Köyü Câmii..........................................................................  207

2. . Zaviyeler ...................................................................................................................  208

..... 2.1. Gerger Kazasında Bulunan Zaviyeler ................................................  210

2.1.1. Türkî Gevherî Zaviyesi .................................................................  210

2.1.2. Başıbüyük Behlül Mirza Zaviyesi ........................................  211

..... 2.2. Kahta Kazasında Bulunan Zaviyeler .................................................  213

2.2.1. Türkî Gevherî (Cevherî) Zaviyesi ..........................................  213

2.2.2. Asker Baba Zaviyesi.......................................................................  216

2.2.3. Ebu Sarik Zaviyesi .........................................................................  223

2.2.4. Şeyh Halil Baba Zaviyesi.............................................................  226

2.2.5. Şeyh Katil Zaviyesi..........................................................................  227

2.2.6. Atlı Sultan Zaviyesi.........................................................................  229

2.2.7. Şeyh Fâiz Zaviyesi...........................................................................  229

3. . İmaretler ...................................................................................................................  229

..... 3.1. Başıbüyük Mehmed Bey İmarethânesi...............................................  230

 

GERGER, KAHTA VE SAMSAT KAZALARINDAKİ
GÖREVLİLER

1. . Kazaî Görevliler ...................................................................................................  231

..... 1.1. Kadı ve Naipler ..............................................................................................  232

2. . Vakıf Görevlileri ..................................................................................................  242

..... 2.1. Vakfın Yönetimiyle İlgili Görevliler ....................................................  244

2.1.1 Mütevelli...............................................................................................  244

2.1.2. Nâzır ......................................................................................................  247

2.1.3. Kayyım ..................................................................................................  249

2.1.4. Câbi ........................................................................................................  250

2.1.5. Kâtip ......................................................................................................  251

..... 2.2. Cami ve Mescid Görevlileri ....................................................................  253

2.2.1. İmam.....................................................................................................  254

2.2.2. Müezzin ...............................................................................................  258

2.2.3. Hatip ......................................................................................................  260

2.2.4. Kur'an-ı Kerim Okumakla Görevli Kişiler .......................  263

..... 2.3. Zaviye Görevlileri ........................................................................................  265

2.4. Vakıf Kurumlarının Bakım, Onarım ve Hizmetiyle İlgili
Görevliler.........................................................................................................  267

2.4.1. Ferraş ...................................................................................................  268

2.4.2. Loğkeş ..................................................................................................  269

2.4.3. Çerağdâr .............................................................................................  270

2.4.4. Mimar ...................................................................................................  270

2.4.5. Bevvâb ..................................................................................................  271

2.4.6. Şarabdâr ..............................................................................................  272

..... 2.5. Eğitimle İlgili Görevliler..........................................................................  272

2.5.1. Dersiâm ...............................................................................................  274

3. Esnaf Şeyhleri ...........................................................................................................  274

Sonuç ...............................................................................................................................  279

EKLER ................................................................................................................................  283

KAYNAKÇA ..................................................................................................................  293

DİZİN ..................................................................................................................................  307