Devlete yücelik ve aşkınlık atfeden anlayış, Türk toplumuna uzun süre hâkim olmuş; devletin bekası her şeyin üstünde tutulmuştur. Düşünce dünyasının sınırları da çoğu zaman bu ana çerçevenin dışına çıkmamıştır. Düşünce dünyasının temsilcileri ise çoğunlukla devletle bir şekilde temas halinde bulunan kişiler olmuşlardır. Dolayısıyla devletin din anlayışı ve din politikaları da düşünce dünyasında her zaman bir karşılık bulma imkanına sahip olmuştur.
1945-1960 yılları hem içinde bulunulan Soğuk Savaş atmosferi sayesinde antikomünizmin çerçeve ideoloji olarak çabucak benimsendiği hem de Türkiye’nin önemli bir dönüşüm geçirdiği bir dönem olmuştur. Daha önce Tek Parti Dönemi’nde Kemalist düşünce çatısı altında bir şekilde yer alan ve bir kenarda sessiz kalan düşünürlerin kayda değer bir kısmı bu dönemle birlikte farklı bir batılılaşma anlayışıyla birlikte farklı bir devlet-din anlayışı ve din tutumu ortaya koymuşlardır. Bu düşünce bakiyesi ise sonraki nesillerin düşüncelerindeki argümanlara önemli derecede kaynak sağlamıştır. İşte bu çalışma, bu dönemde düşünce dünyasının farklı cephelerinde yer alan aydınların devlet-din anlayışını ortaya koyma amacını taşımaktadır.
Künye
Kitabın Adı: |
Türk Aydınının Devlet-Din Anlayışı (1945-1960) |
Yazan: |
|
Dizi Adı: |
Tarih: 477 |
Yayın Yılı: |
2023 |
Sayfa: |
451 |
Ebat: |
13,5 x 21 cm. |
Kağıt: |
Enzo |
Kapak: |
Nedim Bali |
Cilt/Kapak: |
250 gr. Mat, Amerikan Bristol, 4 renk |
ISBN/Barkod: |
9786258472745 |
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR ........................................................................................ 11
TEŞEKKÜR ................................................................................................ 13
GİRİŞ ........................................................................................................... 15
BİRİNCİ BÖLÜM
"HÜR DÜNYA" SAFLARINDA TÜRKİYE
1.1. Yeni Dünya Düzeni ve Türkiye ....................................................... 25
1.1.1. Bloklaşma ve Soğuk Savaş ............................................................... 28
1.1.2. Türkiye ve Soğuk Savaş .................................................................... 48
1.2. Yeni Dünya Düzeni, Türkiye ve Antikomünizm ......................... 68
1.2.1. Savaş Sonrası Türkiye'de Sosyoekonomik Değişim ....................... 69
1.2.2. Türkiye'de Sosyokültürel Değişim ve Amerikan Etkisi .................. 83
1.2.2.1. Kültürel Alanda Politikalardan
"Politikasızlığa" Geçiş .............................................................................. 83
1.2.2.2. Gündelik Hayatta Popüler Kültür ve
Amerikan Etkisi .......................................................................................... 89
1.2.2.3. Üniversite ve Sosyal Bilimlerde
Anglosakson Etkisi .................................................................................... 95
1.2.3. Türkiye'de İdeolojik Dönüşüm ve Antikomünizm ........................ 101
İKİNCİ BÖLÜM
YENİ DÜNYA DÜZENİ, BATILILAŞMA VE
....................................... KEMALİZM 117
2.1. II. Dünya Savaşı'ndan Sonra Modernleşme-Batılılaşma
Kavramlarının Yorumlanması ............................................................. 118
2.1.1. Batı'da Modernleşme Kavramı ve Modernleşme Teorisi .......... 118
2.1.2. Türkiye'de Batılılaşma Kavramı .................................................. 129
2.1.2.1. Tanzimat'tan II. Dünya Savaşı'na Batılılaşma Anlayışı ...... 129
2.1.2.1.1. Tanzimat Dönemi ve Yeni Osmanlılar .................................. 129
2.1.2.1.2. Meşrutiyet Dönemleri ............................................................ 132
2.1.2.1.3. Millî Mücadele ve Erken Cumhuriyet Dönemi ..................... 140
2.1.2.2. II. Dünya Savaşı Sonrası Dönemde (1945-1960)
Batılılaşma Anlayışı ................................................................................ 151
2.1.2.2.1. Batı medeniyeti ve Batı anlayışı ............................................ 151
2.1.2.2.2. "Hangi Batı?" ........................................................................... 158
2.1.2.2.3. Batılılaşma anlayışı ................................................................. 169
2.1.2.2.3.1. Milliyetçilik ekseninde Batıcılık anlayışı ........................ 176
2.2. II. Dünya Savaşı'ndan Sonra Kemalizm Eleştirisi (1945-1960) 182
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DÖNEMİN TÜRK AYDININA GÖRE
..... DİNİN TOPLUMSAL BOYUTU 207
3.1. Toplum ve Din ................................................................................. 212
3.2. Kadın ve Din .................................................................................... 224
3.3. Ahlak ve Din ..................................................................................... 232
3.4. İlerleme ve Din ................................................................................. 243
3.5. Bilim ve Din ...................................................................................... 249
3.6. Dini Yaşayış ...................................................................................... 262
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DÖNEMİN TÜRK AYDINININ DEVLET-DİN ANLAYIŞI:
...... KOPUŞ MU SÜREKLİLİK Mİ? 271
4.1. Laiklik ............................................................................................... 272
4.1.1. Devlet-Din İlişkisi Bakımından Laiklik ........................................ 276
4.1.2. Din ve Vicdan Hürriyeti Bakımından Laiklik .............................. 297
4.2. Diyanet İşleri Başkanlığı Meselesi ............................................... 310
4.3. Din Eğitimi ....................................................................................... 321
4.4. Alevilik .............................................................................................. 338
4.5. Dinde Reform ................................................................................... 348
4.6. Türkçe Ezan ve Kur'an Meselesi ................................................. 366
4.7. İrtica .................................................................................................. 386
4.8. Komünizm ve Din ........................................................................... 404
SONUÇ ..................................................................................................... 417
KAYNAKÇA ............................................................................................ 429
DİZİN ........................................................................................................ 443
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR ........................................................................................ 11
TEŞEKKÜR ................................................................................................ 13
GİRİŞ ........................................................................................................... 15
BİRİNCİ BÖLÜM
"HÜR DÜNYA" SAFLARINDA TÜRKİYE
1.1. Yeni Dünya Düzeni ve Türkiye ....................................................... 25
1.1.1. Bloklaşma ve Soğuk Savaş ............................................................... 28
1.1.2. Türkiye ve Soğuk Savaş .................................................................... 48
1.2. Yeni Dünya Düzeni, Türkiye ve Antikomünizm ......................... 68
1.2.1. Savaş Sonrası Türkiye'de Sosyoekonomik Değişim ....................... 69
1.2.2. Türkiye'de Sosyokültürel Değişim ve Amerikan Etkisi .................. 83
1.2.2.1. Kültürel Alanda Politikalardan
"Politikasızlığa" Geçiş .............................................................................. 83
1.2.2.2. Gündelik Hayatta Popüler Kültür ve
Amerikan Etkisi .......................................................................................... 89
1.2.2.3. Üniversite ve Sosyal Bilimlerde
Anglosakson Etkisi .................................................................................... 95
1.2.3. Türkiye'de İdeolojik Dönüşüm ve Antikomünizm ........................ 101
İKİNCİ BÖLÜM
YENİ DÜNYA DÜZENİ, BATILILAŞMA VE
....................................... KEMALİZM 117
2.1. II. Dünya Savaşı'ndan Sonra Modernleşme-Batılılaşma
Kavramlarının Yorumlanması ............................................................. 118
2.1.1. Batı'da Modernleşme Kavramı ve Modernleşme Teorisi .......... 118
2.1.2. Türkiye'de Batılılaşma Kavramı .................................................. 129
2.1.2.1. Tanzimat'tan II. Dünya Savaşı'na Batılılaşma Anlayışı ...... 129
2.1.2.1.1. Tanzimat Dönemi ve Yeni Osmanlılar .................................. 129
2.1.2.1.2. Meşrutiyet Dönemleri ............................................................ 132
2.1.2.1.3. Millî Mücadele ve Erken Cumhuriyet Dönemi ..................... 140
2.1.2.2. II. Dünya Savaşı Sonrası Dönemde (1945-1960)
Batılılaşma Anlayışı ................................................................................ 151
2.1.2.2.1. Batı medeniyeti ve Batı anlayışı ............................................ 151
2.1.2.2.2. "Hangi Batı?" ........................................................................... 158
2.1.2.2.3. Batılılaşma anlayışı ................................................................. 169
2.1.2.2.3.1. Milliyetçilik ekseninde Batıcılık anlayışı ........................ 176
2.2. II. Dünya Savaşı'ndan Sonra Kemalizm Eleştirisi (1945-1960) 182
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
DÖNEMİN TÜRK AYDININA GÖRE
..... DİNİN TOPLUMSAL BOYUTU 207
3.1. Toplum ve Din ................................................................................. 212
3.2. Kadın ve Din .................................................................................... 224
3.3. Ahlak ve Din ..................................................................................... 232
3.4. İlerleme ve Din ................................................................................. 243
3.5. Bilim ve Din ...................................................................................... 249
3.6. Dini Yaşayış ...................................................................................... 262
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
DÖNEMİN TÜRK AYDINININ DEVLET-DİN ANLAYIŞI:
...... KOPUŞ MU SÜREKLİLİK Mİ? 271
4.1. Laiklik ............................................................................................... 272
4.1.1. Devlet-Din İlişkisi Bakımından Laiklik ........................................ 276
4.1.2. Din ve Vicdan Hürriyeti Bakımından Laiklik .............................. 297
4.2. Diyanet İşleri Başkanlığı Meselesi ............................................... 310
4.3. Din Eğitimi ....................................................................................... 321
4.4. Alevilik .............................................................................................. 338
4.5. Dinde Reform ................................................................................... 348
4.6. Türkçe Ezan ve Kur'an Meselesi ................................................. 366
4.7. İrtica .................................................................................................. 386
4.8. Komünizm ve Din ........................................................................... 404
SONUÇ ..................................................................................................... 417
KAYNAKÇA ............................................................................................ 429
DİZİN ........................................................................................................ 443
